Proste i bezpieczne sprzęganie oraz odczepianie przyczepy to podstawowe zadanie każdego automatycznego zaczepu transportowego. Od specjalistów z firmy Rockinger dowiedzieliśmy się w szczegółach, jak taki zaczep działa i jakie są typy takiego zaczepu. W miejscowości Waltershausen, na skraju Lasu Turyńskiego znajduje się zakład produkcyjny Rockinger. Tutaj projektowane, testowane i wytwarzane są komponenty do zaczepów.
Jakie są typy zaczepów automatycznych
Generalnie rozróżnia się dwa typy zaczepów automatycznych – zatrzaskiwanych przez sworzeń oraz z dźwignią zwalniającą (tzw. języczkiem zwalniającym). W pierwszym przypadku za zwolnienie sworznia zabezpieczającego odpowiada zaokrąglona krawędź ucha dyszla zaczepowego. To rozwiązanie jest coraz rzadziej stosowane, ponieważ nie można korzystać z dyszli z grubszym uchem zaczepowym (np. popularnych o średnicy 40 mm). Zaletą tego rozwiązania jest to, że zaczep zamyka się natychmiast po wyjęciu ucha ze szczęk zaczepu. Dzięki temu brud nie dostaje się do tulei – co jest istotne np. w kombajnach.
Zaczep z dźwignią zwalniającą sworzeń
Inaczej działa mechanizm z dźwignią (językiem) zwalniającą, w którym sworzeń zaczepu jest zwalniany dopiero wtedy, gdy ucho zaczepowe dotknie dźwigni zwalniającej. To rozwiązanie ma wiele plusów w porównaniu z poprzednim, szczególnie w trudnych warunkach terenowych przy zaczepianiu przyczepy, np. na nierównym terenie czy z brudnym zaczepem. Zapobiega ono przedwczesnemu zwolnieniu sworznia.
Podobnie jest przy trudnym odczepianiu. W zaczepach z dźwignią zwalniającą sworzeń wysuwa się tak wysoko, że nie przeszkadza, gdy ucho dyszla wysuwa się z zaczepu.
Luz między sworzniem a uchem
Kolejna różnica w dwóch typach automatycznych zaczepów transportowych dotyczy luzu między sworzniem a uchem. Występują zaczepy standardowe i amortyzowane. W przypadku zaczepów standardowych, stosowanych w rolnictwie, dochodzi do silnych uderzeń (przeciążeń), szczególnie podczas transportu cieczy w beczkach.
Zaczep amortyzowany, używany w samochodach ciężarowych, lepiej absorbuje takie uderzenia i wstrząsy. Zapobiega to przedwczesnemu zużyciu i jednocześnie zwiększa komfort jazdy, a działa w sposób mechaniczny. Ten typ zaczepu był szczególnie popularny w pojazdach rolniczych w byłej NRD. Należy jednak pamiętać, że zazwyczaj nie można było wtedy jeździć z pionowym naciskiem na zaczep lub nacisk ten mógłby być niewielki.
Sworzeń prosty lub baryłkowy
A jaka jest różnica między sworzniem prostym a baryłkowym? Oba rodzaje sworzni są dobre do różnych zastosowań. Ucho zaczepowe ma zwykle otwór o średnicy 40 mm. Sworzeń baryłkowy o średnicy 38 mm jest szczególnie dobry do transportu drogowego, ponieważ luz względem ucha jest stosunkowo mały, co pozwala uniknąć uderzeń ucha w sworzeń.
Przy częstym zaczepianiu i odczepianiu, szczególnie na nierównym terenie, łatwiejszy w obsłudze jest prosty sworzeń o średnicy 30 mm. Większy luz między sworzniem a uchem zaczepowym znacznie ogranicza możliwość zakleszczenia lub zaklinowania, co ułatwia sprzęganie i rozczepianie przyczepy, ale większy luz oznacza większe przeciążenia między sworzniem a uchem.
Rodzaje mocowania automatycznych zaczepów transportowych
Również w przypadku rodzajów mocowania zaczepów automatycznych występują pewne różnice. W rolnictwie stosuje się wyłącznie zaczepy sztywne z regulacją wysokości: z kołnierzem i sworzniami blokującymi w szynie zaczepowej ciągnika lub z kołnierzem z otworami do płyty adaptacyjnej.
W sektorze samochodów ciężarowych występują jeszcze inne rodzaje zaczepów. W zaczepie amortyzowanym dwa elementy gumowe odpowiadają za tłumienie uderzeń powstających przy gwałtownym zwalnianiu lub przyspieszaniu. Konstrukcja ze sporym luzem skutkuje dużym zakresem ruchu dyszla.
Duże elementy gumowe w zaczepie elastycznym zapewniają nie tylko tłumienie uderzeń, ale także maksymalny zakres ruchu (luz). W transporcie ciężkim wymagania związane z dużym kątem skrętu i ekstremalnymi obciążeniami pionowymi sprawiają, że najlepszym wyborem jest zaczep siodłowy.
Produkcja zaczepu
Wszystkie rodzaje zaczepów transportowych są produkowane ze staliwa lub kutej obudowy. W zależności od typu, dwie połówki są kute i następnie spawane, co zapewnia długą żywotność zaczepu. Wykorzystuje się do tego stal konstrukcyjną i ulepszaną cieplnie. Powierzchnie narażone na zużycie są dodatkowo utwardzane. Rockinger obrabia kute i odlewane części we własnej fabryce na Węgrzech i przewozi je do zakładu w Waltershausen, gdzie są montowane zaczepy rolnicze.
Zaczep z obracalnymi szczękami
Jak wiadomo, zaczep transportowy musi mieć możliwość obrotu, aby w przypadku przewrócenia się przyczepy nie doszło do wywrócenia ciągnika. Ale jak to się robi?
Otóż szczęka zaczepu i łoże mocujące są precyzyjnie łączone za pomocą drutu sprężynowego. Podczas tzw. nawlekania drut o grubości 7 mm jest wciskany siłą 6–7 t w rowek między przegubem zaczepu a łożem mocującym.
Po montażu zaczepy transportowe poddawane są dokładnej kontroli w dziale jakości. Sprawdzany jest również mechanizm zwalniający. Działa on w następujący sposób (patrz schemat): przy zaczepianiu przyczepy ucho zaczepowe dotknie ostatecznie dźwigni zwalniającej. Wtedy dźwignia blokująca odchyla się spod dźwigni podnoszącej, dzięki czemu sworzeń zaczepowy opada w dół pod wpływem nacisku sprężyny i zaczep się zamyka. Przy otwieraniu zaczepu za pomocą dźwigni ręcznej, dźwignia blokująca wchodzi w wytłoczenie dźwigni podnoszącej. Dźwignia podnosząca utrzymuje wtedy sworzeń w górnej pozycji. Warto wspomnieć, że firma Rockinger oferuje również czujnik bezpieczeństwa, który bezprzewodowo przekazuje sygnał do wyświetlacza w kabinie.
Automatyczny zaczep transportowy jest standardowym wyposażeniem większości ciągników. Zaczep jest z reguły montowany w szynie zaczepowej ciągnika – co zapewnia dużą możliwość regulacji wysokości zaczepiania. Zawsze należy dobierać rodzaj zaczepu do wykonywanych zadań.
L. Schloetmann, opr. aj
