Rada Ministrów przyjęła wczoraj projekt ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, przedłożony przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi.
Wspólnoty gruntowe stanowią relikt stosunków własnościowych powstałych w XIX wieku na terenach byłego zaboru rosyjskiego i austriackiego w wyniku likwidacji pańszczyzny. Projekt ustawy określa zasady uregulowania stanu prawnego nieruchomości wykazanych w ewidencji gruntów jako wspólnoty gruntowe, które nie mają wydanych odpowiednich decyzji administracyjnych określających osoby uprawnione do korzystania ze wspólnoty oraz przysługujących tym osobom (fizycznym lub prawnym) wielkości udziałów.
Problem związany z regulacją stanu prawnego nieruchomości wspólnot gruntowych jest bardzo doniosły, ponieważ aktualnie w Polsce jest około 107 tys. ha gruntów, które wpisane zostały do ewidencji gruntów i budynków jako 5100 wspólnot gruntowych. Jednak prawie 3500 z nich nie ma uregulowanego stanu prawnego, tzn. nie ustalono w drodze decyzji administracyjnych: wykazu uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej, wielkości przysługujących im udziałów oraz wykazu nieruchomości wchodzących w skład danej wspólnoty gruntowej. W myśl aktualnie obowiązujących przepisów ustalenia takie dotyczą stanu faktycznego i prawnego istniejącego na dzień 5 lipca 1963 r., co obecnie, z uwagi na to, iż od dnia wejścia w życie ustawy upłynęło już prawie 50 lat, nie jest praktycznie możliwe. Ponadto udziałowcy tylko 1 080 wspólnot utworzyli spółki do zarządzania tymi wspólnotami, w tym jedynie w 1.073 spółkach powołano właściwe organy, które pozwalają na funkcjonowanie w obrocie prawnym. Taka sytuacja stwarza poważne trudności w zagospodarowaniu nieruchomości zaliczonych do wspólnot gruntowych.
Projekt ustawy stanowi zatem szansę na ostateczne uregulowanie stosunków własnościowych wspólnot gruntowych. Przepisy znowelizowanej ustawy nie przewidują zniesienia wspólnot. Istniejące obecnie wspólnoty gruntowe będą funkcjonować nadal w dotychczasowej formie organizacyjnej i gospodarować na dotychczasowych zasadach, jeżeli taka będzie wola samych uprawnionych.
W pierwszej kolejności – ze względu na ochronę praw nabytych – przewiduje się ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej według obecnych zasad tj. według stanu z 1963 r. – „stara” grupa uprawnionych funkcjonująca na podstawie aktualnych przepisów ustawy. Będzie to następowało na wniosek zainteresowanych złożony do dnia 30 czerwca 2016 r.
Jeżeli nie będzie uprawnionych, o których mowa wyżej, ustalenie uprawnionych nastąpi na wniosek kolejnej grupy – „nowej” grupy uprawnionych wprowadzanych projektowaną nowelizacją ustawy. W ramach ,,nowej” grupy uprawnionymi będą osoby fizyczne lub prawne, które:
- posiadają gospodarstwa rolne i nieprzerwanie przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. faktycznie korzystają ze wspólnoty gruntowej albo
- zamieszkują lub mają siedzibę na terenie miejscowości, w której znajdują się grunty stanowiące wspólnotę lub osoby fizyczne, które zamieszkują w innej miejscowości, a prowadzą gospodarstwo rolne – jeżeli wspólnotą gruntową są lasy, grunty leśne albo nieużytki przeznaczone do zalesienia, chyba że przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. osoby te faktycznie nie korzystały ze wspólnoty.
W sytuacji, gdy ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej (według opisanych wyżej zasad) nie będzie możliwe, uprawnione do nieodpłatnego nabycia na własność nieruchomości wspólnoty gruntowej będą gminy. Natomiast gdy gmina nie złoży wniosku nieruchomości nabędzie Skarb Państwa.
Projekt ustawy zakłada również zmiany w przepisach regulujących ustrój spółek powołanych do sprawowania zarządu nad wspólnotą gruntową, które w tym zakresie były niedostateczne. W związku z tym w projekcie wskazano, iż statut powinien określać także przypadki wymagające zwołania zebrania członków spółki oraz warunki zaciągania zobowiązań i udzielania pełnomocnictw do reprezentowania spółki. Z kolei statut spółki, jak też jego zmiany, zatwierdza, wójt (burmistrz, prezydent miasta) w drodze decyzji administracyjnej a zatwierdzenie statutu spółki następuję z dniem, kiedy decyzja taka stała się ostateczna. Zaproponowano również aby członek spółki mógł zaskarżyć uchwałę spółki do sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub ze statutem, jeżeli narusza ona zasady właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład wspólnoty gruntowej lub w inny sposób narusza jego interesy jako członka spółki; wytaczając powództwo przeciwko spółce w terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji o uchwale, nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały.
Projekt ustawy wprowadza także możliwość przekształcenia wspólnot gruntowych stanowiących szczególnego rodzaju współwłasność, bądź też przedmiot współużytkowania, we współwłasność w rozumieniu art. 195 Kodeksu cywilnego. Przekształcenie wspólnoty gruntowej we współwłasność umożliwiłoby zaś założenie ksiąg wieczystych dla tych nieruchomości, gdyż obecnie dla nieruchomości stanowiących wspólnoty gruntowe nie prowadzi się ksiąg wieczystych.
