Fosfor jest pierwiastkiem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania roślin. Decyduje o wysokości i jakości otrzymanego plonu. Pełni biochemiczne i fizjologiczne funkcje, a ich poznanie pozwala plantatorowi na optymalne nawożenie tym składnikiem i uzyskanie założonego plonu. Zawartość fosforu w dobrze odżywionych roślinach wynosi do 0,1% do 1% P w suchej masie. Objawy niedoboru tego pierwiastka pojawiają się poniżej 0,1% zawartości. Najwyższa koncentracja fosforu występuje w młodych roślinach, a wraz z ich wzrostem, w częściach wegetatywnych maleje. Przykładem mogą być zboża, w których młode liście zawierają znacznie więcej fosforu niż korzenie i źdźbła. Pierwiastek ten ulega procesowi remobilizacji, w wyniku którego z organów wegetatywnych zostaje przemieszczany do organów zapasowych (nasiona, ziarno), w których stanowi źródło energii do początkowego wzrostu. Ziarno zbóż akumuluje nawet do 70% pobranego fosforu.
Fosfor odgrywa szczególną rolę w dwóch fazach rozwojowych: - na początku rozwoju, decyduje o tempie wzrostu systemu korzeniowego, tym samym zapewnia roślinie optymalne zaopatrzenie w wodę i składniki pokarmowe, - w fazie tworzenia plonu – generatywnej, w której jest największe zapotrzebowanie na energię.
Fosfor pobierany jest przez rośliny w formie jonów ortofosforanowych, które wbudowywane są w związki organiczne. Pierwiastek ten wchodzi w skład związków energetycznych ( ATP, NADPH), kwasów nukleinowych ( RNA, DNA), nukleotydów oraz enzymów aktywujących, m.in. procesy fotosyntezy, syntezy węglowodanów, białek, tłuszczów. Ponadto jest składnikiem ścian komórkowych, błon komórkowych i związków zapasowych ( fityna).
Fosfor jest więc pierwiastkiem niezbędnym do wzrostu i rozwoju roślin i nie może być zastąpiony innym składnikiem pokarmowym. Zatem obowiązkiem każdego plantatora jest zapewnienie jego dostępności dla roślin. Niestety, w praktyce często jest inaczej i występują duże problemy. Wynikają one z ograniczeń, jakie pojawiają się w jego dostępności, a determinowane są przez właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby.
Do najważniejszych czynników chemicznych wpływających na dostępność fosforu zaliczamy odczyn gleby. Aby zapewnić optymalną dostępność jonów fosforanowych powinniśmy uregulować odczyn do pH 6–7. Poniżej tej wartości pH fosfor ulega nieodwracalnemu uwstecznieniu tworząc związki z glinem oraz żelazem. Powyżej pH 7 uwstecznia się z jonami wapnia.
Kolejnym istotnym elementem wpływającym na dostępność fosforu jest aktywność mikrobiologiczna. W glebach uprawnych zawartość fosforu organicznego wynosi 25–50% ogólnej zawartości składnika. Dostępność tej formy zależy od tempa mineralizacji. W przypadku fosforu mamy do czynienia z uwalnianiem na drodze mikrobiologicznej i biochemicznej. Typowa mineralizacja to proces uwalniania z glebowej materii organicznej azotu, potasu, siarki i fosforu na drodze utleniania związków węgla. Istotnym elementem tego procesu jest stosunek C:P w zależności od niego możemy mówić o mineralizacji (uwalnianiu P) lub immobilizacji (wiązanie przez mikroorganizmy). Uwalnianie następuje przy stosunku C:P węższym niż 200:1, a immobilizacja przy szerszym niż 300:1.Fosfor w odróżnieniu do azotu przyczynia się również do mineralizacji biochemicznej. Polega ona na produkowaniu przez korzenie roślin (rizosfera), grzyby mikorytyczne oraz mikroorganizmy glebowe enzymów katalizujących proces mineralizacji. Do mikroorganizmów produkujących enzymy uwalniające fosfor zaliczamy bakterie z grup: Pseudomonas, Bacillus, Rhizopus, Penicillum, Aspergillus. Jeżeli w glebie będą odpowiednie warunki do rozwoju mikroorganizmów, to będzie wyższa dostępność fosforu, jak również innych składników. Efektywność zastosowanych nawozów i wykorzystanie zasobów glebowych będą lepsze. Ponadto o uwalnianiu fosforu i jego dostępności decydują również: temperatura, uwilgotnienie, zagęszczenie gleby oraz dostępność tlenu.
Przystępując do opracowania planu nawożenia fosforem powinno się uwzględnić powyższe czynniki oraz zadbać o podniesienie aktywności mikrobiologicznej gleby, jak również nie dopuścić do uwsteczniania dostępnych form fosforu w glebie.
Do prostych, ale sprawdzonych rozwiązań należy zaliczyć stosowanie preparatów zwierających kwasy humusowe. Silne właściwości chelatyzujące kwasów humusowych pozwalają zabezpieczyć wolne wiązania jonów fosforanowych przed uwstecznianiem z jonami glinu, żelaza czy też wapnia. Ze względu na bardzo wysoką zawartość kwasów humusowych na uwagę zasługuje ROSAHUMUS (85% kwasów humusowych, potas, żelazo). Surowcem do jego produkcji są Leonardyty, aktywność kwasów humusowych w tym przypadku jest 5 krotnie wyższa niż pochodzących z innych źródeł (obornik, kompost). Preparat ten ponadto poprawia strukturę gleby, warunki wodno-powietrzne, pobieranie i efektywne wykorzystanie składników pokarmowych, pobudza aktywność mikrobiologiczną, zwiększa pojemność wodną gleby. Zawartość kwasów humusowych w 1 kg tego nawozu odpowiada zawartości kwasów humusowych w około 30 tonach obornika.
Na poprawę dostępności fosforu wpływ ma również zastosowanie nawozu DELSOL. Stymuluje on rozwój bakterii Pseudomonas Putida, które wpływają dodatnio na rozwój sytemu korzeniowego oraz pobieranie fosforu, żelaza oraz aktywizują życie biologiczne gleby. Preparat ten zwiększa transformację związków siarki w przyswajalne przez rośliny siarczany. Stymuluje mechanizmy obronne roślin chroniąc ich korzenie przed atakami czynników chorobotwórczych.
Zabieg nawozem ROSAHUMUS w dawce 3 kg/ha najlepiej połączyć z preparatem DELSOL w dawce 1 l/ha. Można go wykonać na resztki pożniwne, przed siewem nasion oraz po siewie.
Artur Kozera
