Podejmowany po zbiorze zbóż zespół upraw polowych decyduje o stanie środowiska glebowego i jego produktywności. Dlatego warto starannie zaplanować zadania uprawowe w okresie letnio-jesiennym.
Uprawa gleby obejmuje w omawianym czasie dwa zabiegi: uprawę ścierniska po zakończonej produkcji zbóż i zespół uprawek przedsiewnych przed siewem ozimin. Ogniwem wzbogacającym wspomnianą uprawę gleby, szczególnie wartościowym w okresie letnich suszy, jest uprawa mulczowa, która sprzyja ograniczeniu nadmiernej utraty wody z gleby.
Mulczowanie zalicza się do zabiegów służących ochronie powierzchni gleby za pomocą rośliny poplonowej, np. facelii, gorczycy (mulcz poplonowy) bądź resztek pożniwnych wymieszanych z wierzchnią warstwą gleby (mulcz ścierniskowy). Zabieg mulczowania gleby resztkami pożniwnymi przeprowadza się agregatami do uprawy ściernisk.
Gdy na polu pozostało ściernisko
Uprawę ścierniska trzeba wykonać w możliwie krótkim czasie po sprzęcie zbóż. W przeciwnym razie może dojść do nadmiernego zachwaszczenia pola i porastania samosiewami.
• Uprawa konwencjonalna. Do niedawna uprawa pożniwna była zdominowana przez zastosowanie pługów podorywkowych. Jest to jedno, ale nie jedyne rozwiązanie, które można zastosować na polach ze ścierniskiem. Doskonale sprawdzają się agregaty bazujące na kultywatorach (gruberach) ze sztywnymi lub sprężystymi łapami, a także brony talerzowe. Cechą działania klasycznych pługów podorywkowych w uprawie pożniwnej jest warstwowe układanie w glebie resztek pożniwnych. W wyniku takiego działania może dochodzić do spowalniania szybkości rozkładu materii organicznej. Z drugiej strony podorywka sprzyja ograniczeniu rozwoju darni przez przykrycie jej glebą, wydobyciu i przemieszczeniu ku powierzchni koloidów wypłukanych w głąb gleby przez wodę, rozluźnieniu roli, rozpulchnieniu gleby i przykryciu nasion wraz z rozłogami chwastów, ograniczającemu ich wzrost i rozwój.
• Uprawa uproszczona. Spośród najważniejszych argumentów przemawiających za uproszczeniami w uprawie gleby, tj. bez udziału pługa, wymienia się aspekt ekonomiczny, wynikający z możliwości zmniejszenia zużycia paliwa. Istotny pozostaje także aspekt związany z ochroną środowiska glebowego, dzięki zmniejszeniu liczby przejazdów po polu, a także skrócenie czasu potrzebnego na uprawę.
W pożniwnej uprawie metodą uproszczoną zamiast pługa stosuje się podorywkowe kultywatory wyposażone w sztywne zęby, łączone w agregaty uprawowe z takimi narzędziami, jak sekcyjne brony talerzowe (z talerzami pełnymi lub w najkorzystniejszym przypadku talerzami z wycięciami na krawędzi tnącej), różne modele wałów strunowych oraz obrotowe spulchniacze. Grubery, czyli zestawy złożone z kultywatora (obejmującego 2–4 rzędy sztywnych zębów), bocznych lemieszy oraz sekcji talerzy i pojedynczego lub podwójnego wału, mogą być dodatkowo wyposażane w sprężyste zgrzebło odpowiedzialne za rozprowadzanie resztek pożniwnych. Alternatywnym rozwiązaniem dla kultywatorów i bron talerzowych w uprawie pożniwnej są maszyny z aktywnymi zespołami roboczymi.
Działanie roboczych zespołów narzędzi na głębokości 8–10 cm prowadzi do wymieszania gleby, a także przykrycia około 70% pozostałości po zbiorze zbóż. Podobne wskaźniki jakości pracy można uzyskać przy mieszaniu z glebą słomy pokombajnowej, jeśli została ona rozdrobniona i równomiernie rozprowadzona na powierzchni ścierniska. W efekcie przeprowadzenia bezpośrednio po zbiorze zbóż spulchnienia i wymieszania z resztkami pożniwnymi warstwy gleby na głębokości do 8 cm, gleba traci mniej wilgoci oraz stawia niższe opory przy późniejszych zabiegach uprawowych.
Przy siewie w mulcz uprawę ściernisk prowadzi się coraz częściej przy wykorzystaniu kultywatorów podorywkowych z zębami rozmieszczonymi nawet w ośmiu rzędach. W efekcie takiego rozwiązania uzyskuje się lepsze w porównaniu ze standardowymi gruberami wymieszanie resztek pożniwnych z glebą. W technologii z uprawą mulczową stosuje się również rozwiązania łączące płytkie wymieszanie resztek pożniwnych z głębokim spulchnianiem (specjalnie dobrami zębami) zagęszczonej warstwy gleby na głębokości do 40 cm.
Więcej na ten temat można przeczytać na łamach czasopisma Agrotechnika w nr 9/2015 str. 81
