Autorem artykułu jest Andreas Pelzer, Haus Düsse Centrum Badań i Szkoleń Rolniczych, Izba Rolnicza Nadrenii Północnej-Westfalii
Otoczenie rynkowe dla profesjonalistów hodowli zwierząt w Niemczech, Europie i na całym świecie jest pełne wyzwań, ale ich gotowość do inwestowania jest solidna: Takie jest przesłanie międzynarodowego badania z udziałem ponad 3000 uczestników "DLG-Agrifuture Insights Winter 2023/2024", które Niemieckie Towarzystwo Rolnicze (DLG) dedykuje targom EuroTier 2024 w odniesieniu do chowu zwierząt. Wyzwania dla rolników w Niemczech, Europie i na całym świecie obejmują rozprzestrzenianie się infekcji wirusowych, takich jak choroba niebieskiego języka, afrykański pomór świń i ptasia grypa.
Zmiany klimatyczne wpływają również na podaż i koszty paszy: ceny i dostępność stają się coraz bardziej niestabilne ze względu na pogodę. Pozytywnym zjawiskiem są stosunkowo stabilne ceny mleka i mięsa, które sprzyjają projektom inwestycyjnym. W tym burzliwym otoczeniu rynkowym ważne jest, aby rolnicy i firmy agrobiznesowe odgrywały aktywną rolę w kształtowaniu przyszłości.
Innowacje w hodowli zwierząt
EuroTier - wiodące na świecie targi hodowli zwierząt i zarządzania żywym inwentarzem - stawiają na postępowe i innowacyjne kształtowanie przyszłości, a jako międzynarodowa platforma oferują innowacje i rozwiązania umożliwiające dostosowanie się do zmieniających się warunków ramowych pod hasłem przewodnim "Innowacje w hodowli zwierząt". Targi EuroTier w dniach od 12 do 15 listopada 2024 r. na terenach targowych w Hanowerze ponownie zaprezentują innowacje i trendy dla rolnictwa. Około 2100 wystawców z 52 krajów, na około 220 tys. m2 powierzchni hali zaprezentuje kompletną ofertę w zakresie nowoczesnego chowu zwierząt i rozwiązań na wyzwania przyszłości.
Rynek rolniczy jest dynamiczny
Ekonomiczne warunki ramowe dla rolnictwa oraz agrobiznesu wyższego i niższego szczebla nadal są pełne zawirowań. Oprócz trwającej wojny w Ukrainie, choroba niebieskiego języka, afrykański pomór świń (ASF) i ptasia grypa stanowią poważne wyzwania dla hodowców zwierząt. Ponadto utrzymujące się ekstremalne zjawiska pogodowe prowadzą do silnych wahań dostępności i kosztów paszy.
W październiku 2023 r. w Niemczech, Holandii i Belgii wykryto pierwsze ogniska choroby niebieskiego języka serotypu 3 (BTV-3) (źródło: Instytut Friedricha Löfflera). Od tego czasu ogniska choroby wystąpiły w wielu częściach tych trzech krajów. Od lipca 2024 r. liczba wykryć BTV-3 znacznie wzrosła w Niemczech (ponad 3500 wykryć; stan na 16 sierpnia 2024 r.). Na wirusa podatne są owce, bydło, kozy, wielbłądowate Nowego Świata i dzikie przeżuwacze. Szczepionka nie została jeszcze zatwierdzona, ale rozporządzenie nadzwyczajne zezwala na stosowanie trzech szczepionek na dotkniętych obszarach (stan na 12 września 2024 r.).
Dotychczasowe stosowanie pokazuje, że szczepienia są skutecznym środkiem ochrony zwierząt. Również ASP nadal się rozprzestrzenia. Na dzień 10 września 2024 r. odnotowano 596 przypadków ASF u świń domowych w Europie. W odpowiedzi na sytuację na światowym rynku drobiu FAO opublikowała 29 lipca 2024 r. raport, w którym zidentyfikowała potencjał zoonotyczny ptasiej grypy. Zoonozy to choroby zakaźne, które mogą być przenoszone ze zwierząt na ludzi i z ludzi na zwierzęta i występują u kręgowców.
Tymczasem ceny zbóż i nasion oleistych na całym świecie podlegały w ostatnich latach znacznym wahaniom z powodu różnych kryzysów geopolitycznych i zmian klimatycznych. Podczas gdy przykładowo zbiory pszenicy w Niemczech w 2024 r. wypadły poniżej średniej, globalna produkcja ponownie znacznie wzrosła. Ceny na terminowych giełdach towarowych utrzymują się w ostatnich latach na średnim lub niskim poziomie.
Mleko, mięso i drób
Jednak na rynku mleka od 2021 r. obserwuje się w UE ogólną tendencję do wzrostu cen mleka. W 2022 r. odnotowano najwyższe ceny na rynku mleka w UE ze względu na wojnę w Ukrainie i wynikający z niej kryzys energetyczny. Od tego czasu ceny ustabilizowały się na niezmiennie wysokim poziomie. Podaż mleka była również stała w latach 2023/2024. Ceny trzody chlewnej w UE są stosunkowo stabilne. Jednak wartość eksportu spada z powodu ASF i niższej produkcji. Jednocześnie spadek wolumenu eksportu jest większy niż spadek wartości eksportu. Można to wytłumaczyć z jednej strony przesunięciem udziałów w rynku między krajami eksportującymi (mniej do Chin, więcej do Wielkiej Brytanii) i wyższymi cenami produktów.
Wraz ze wzrostem dobrobytu rośnie na całym świecie popyt na mięso. Przy czym to drób pozostaje produktem mięsnym cieszącym się największym wzięciem. W związku z tym produkcja mięsa drobiowego wzrosła o ponad 30 procent na całym świecie w ciągu ostatnich 20 lat.
Wyniki z badania ankietowego – gotowość inwestycyjna rolników
DLG przeprowadziło ankietę wśród ponad 3300 rolników z całego świata w ramach badania "DLG AgrifutureInsights Winter 2023/2024" oraz kolejną ankietę flash wśród około 600 uczestników latem 2024 r. (DLG AgrifutureInsights Sommer 2024). Skupiono się na obecnej gotowości rolników do inwestowania i rosnącej cyfryzacji gospodarstw, również w celu sprostania obecnym wyzwaniom zmian klimatu.
Równomiernie rozłożeni na rynku producenci drobiu, trzody chlewnej i mleka lepiej ocenili sytuację finansową swoich gospodarstw zimą 2023/24 niż latem 2024 roku. Powodem tego może być między innymi trwająca wojna w Ukrainie i nowy konflikt na Bliskim Wschodzie. Nie należy jednak przeceniać tych danych, ponieważ znacznie mniej rolników wzięło udział w badaniu latem 2024 r. niż zimą 2023/24 r. Niemniej jednak ogólny trend jest zauważalny. Aby poprawić i ustabilizować sytuację finansową gospodarstw w perspektywie długoterminowej, należy obniżać koszty, na przykład poprzez lepsze wykorzystanie paszy oraz cyfryzację i automatyzację gospodarstw.
Gospodarstwa produkujące mleko wykazują wysoką gotowość do inwestowania w przyszłości. Farmy drobiu i hodowcy trzody chlewnej plasują się tuż za nimi. Dobre ceny w ubiegłym roku zapewniają w szczególności hodowcom bydła mlecznego podstawy finansowe do inwestycji. Z kolei gospodarstwa rolne są mniej skłonne do inwestowania. Rolnicy planują inwestycje głównie w trzech obszarach chowu zwierząt: dobrostan zwierząt, redukcja stresu cieplnego oraz budownictwo i cyfryzacja. Nowatorskie i ulepszone koncepcje budynków inwentarskich mogą korzystnie wpłynąć na dobrostan i zdrowie zwierząt. Może w tym pomóc między innymi rosnąca automatyzacja gospodarstw. Automatyzacja staje się również coraz ważniejsza ze względu na niedobór wykwalifikowanej siły roboczej w Europie.
Cyfryzacja i automatyzacja rolnictwa
Tymczasem gospodarstwa rolne stają się coraz bardziej cyfrowe, a narzędzia cyfrowe coraz bardziej zyskują na znaczeniu we wszystkich obszarach rolnictwa. Według badania opublikowanego przez Bitkom Research w czerwcu 2024 roku, liczby te ponownie wzrosły w porównaniu do 2022 roku. Około 68 procent (w 2022 r.: 63 procent) ankietowanych rolników korzysta już z cyfrowego katalogu pól, planera krów lub loch w swoim gospodarstwie. Jednym z powodów tak częstego korzystania jest prosta integracja z istniejącym gospodarstwem i oszczędność czasu pracy. Systemy zarządzania gospodarstwem i stadem są używane znacznie rzadziej. Można jednak zaobserwować silny wzrost. Podczas gdy w 2022 r. tylko jedna trzecia (32%) korzystała z cyfrowych systemów pomocniczych, w 2024 r. robi to już jedna druga (46%). Roboty do udoju i do obory są używane przez 22 procent ankietowanych hodowców (2022 r.: 19 procent). Ponadto istnieje większe zapotrzebowanie na wsparcie cyfrowe w porównaniu do 2022 roku.
Ograniczenie stosowania antybiotyków
Według ankiety DLG AgrifutureInsights Winter 2023/2024, hodowcy bydła mlecznego mają nadzieję na nowe innowacje w organizacji pracy w przyszłości. W ten sposób można zwiększyć wydajność pracy. Podobnie ważna dla hodowców bydła mlecznego jest poprawa zarządzania stadem i systemów monitorowania stada, a także innowacje cyfrowe w celu ograniczenia stosowania antybiotyków. Na przykład dzięki systemom czujników można wcześniej rozpoznawać problemy i podawać środki przeciwzapalne tak, aby antybiotyki nie były konieczne. To nie tylko zmniejsza straty, ale także zapobiega odporności u ludzi i zwierząt.
Zarządzanie stadem i dobrostan zwierząt
Hodowcy trzody chlewnej liczą na innowacje w dziedzinie klimatyzacji budynków inwentarskich. Temat ten nadal zyskuje na znaczeniu, szczególnie ze względu na zmiany klimatyczne i związane z nimi okresy upałów. Ankietowani rolnicy ocenili jako równie ważne innowacje w zakresie żywienia opartego na potrzebach w celu poprawy zdrowia i dobrostanu zwierząt. Ulepszenia w zarządzaniu stadem i monitorowaniu, a także w systemach chowu mogą prowadzić do lepszego zdrowia zwierząt i większego ich dobrostanu, a tym samym na przykład do lepszej integracji świń z ogonkami. Jest to temat, o którym myśli obecnie wielu hodowców w Niemczech i któremu EuroTier 2024 poświęca uwagę w programie specjalistycznym.
Sztuczna inteligencja i postępująca cyfryzacja
Również hodowcy drobiu oceniają jako ważne karmienie oparte na potrzebach, aby zmniejszyć ilość składników odżywczych w oborniku i zapewnić wydajność i zdrowie drobiu. Na drugim miejscu znajduje się potrzeba innowacji w celu poprawy organizacji pracy. Sztuczna inteligencja i postępująca cyfryzacja mogą wspierać ten cel, a także poprawić zdrowie zwierząt. Ankietowani rolnicy ocenili potrzebę poprawy systemów klimatyzacyjnych jako równie istotną.
Jeśli chodzi o stosowanie energooszczędnych środków w celu ochrony klimatu i środowiska, około 50% ankietowanych hodowców bydła mlecznego i trzody chlewnej planuje wdrożyć odpowiednie środki w swoich gospodarstwach. Wśród hodowców drobiu, ponad 50% już wdrożyło takie działania, a kolejne 30% planuje to zrobić w przyszłości. Środki mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej skutkują redukcją kosztów i zwiększają zrównoważony charakter gospodarstwa. Rosną również inwestycje w systemy fotowoltaiczne w gospodarstwach. Coraz więcej gospodarstw produkuje własną energię elektryczną, dlatego poszukuje się rozwiązań technicznych, które pozwolą wykorzystać jak najwięcej samodzielnie wytworzonej energii. Wymaga to również inteligentnych technologii magazynowania energii elektrycznej.
Dobrostan zwierząt i technologia klimatyzacyjna
Postępujące zmiany klimatyczne sprawiają, że konieczne jest włączenie energooszczędnych technologii do koncepcji budynku inwentarskiego, aby uniknąć stresu cieplnego i zoptymalizować zdrowie zwierząt. Również karmienie oparte na potrzebach zyskuje coraz bardziej na znaczeniu. W ten sposób można zmniejszyć nadwyżki gazów cieplarnianych i składników odżywczych, wspierać zdrowie zwierząt i obniżyć koszty. Nie można sobie już wyobrazić gospodarstw bez narzędzi cyfrowych. Poprawiają wydajność procesów operacyjnych i pomagają w obliczu niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej. Poprawiają również warunki pracy oraz zwiększają zdrowie i dobrostan zwierząt. Aby osiągnąć te cele, w przyszłości potrzebne będą dalsze innowacje.
Dzięki unikalnej ofercie produktowej i informacyjnej, targi EuroTier i EnergyDecentral 2024 po raz kolejny zapewnią impulsy wyznaczające trendy, dla obu branż, na żywo, na terenach targowych w Hanowerze.
oprac. Jan Józefowicz, źródło: Andreas Pelzer, Haus Düsse Centrum Badań i Szkoleń Rolniczych
